Aleksander Brückner

Aleksander Brückner urodził się w 1856 roku koło Tarnopola (dzisiaj: Ternopil) w habsburgskiej Galicji. Po ukończeniu niemieckiego gimnazjum we Lwowie (dzisiaj: L'viv) i studiach filologii klasycznej, indoeuropejskiej i polskiej we Lwowie i Wiedniu posługiwał się w równej mierze zarówno językiem polskim, jak i niemieckim, a prawdopodobnie także ukraińskim. Wielojęzyczność pozwoliła mu na kontynuację studiów slawistycznych w Lipsku i Berlinie, już po obronieniu doktoratu pod tytułem Die slavischen Fremdwörter im Litauischen w 1876 roku w Wiedniu. Habilitację uzyskał w Lipsku, w 1878 roku, dzięki pracy pod tytułem Die slavischen Ansiedlungen in der Altmark und im Magdeburgischen. Po krótkiej docenturze we Lwowie został powołany na stanowisko profesora slawistyki na Uniwersytecie Berlińskim, a w 1892 mianowany na stanowisko profesora zwyczajnego tego uniwersytetu. W Berlinie wykładał i prowadził badania naukowe przez 58 lat, aż do śmierci w maju 1939 roku. Przez cały ten okres pozostawał przy tym w kontakcie z naukowcami z Polski i innych krajów Europy Środkowo-Wschodniej.

Naukowy dorobek Brücknera imponuje swoją objętością i jest niezwykle różnorodny zarówno pod względem treści, jak i zastosowanych metod. Oprócz ważnych prac z zakresu językoznawstwa i literaturoznawstwa słowiańskiego obejmuje wiele podstawowych dzieł poświęconych historii kultury polskiej, historii reformacji, etnografii i archeologii. Uderza w nim szczególnie fascynacja etniczną, religijną i językową złożonością polskiej historii i kultury. W Niemczech Aleksander Brückner w znacznej mierze przyczynił się do renomy, którą uzyskało naukowe zajmowanie się językami i kulturami wschodniej Europy. Ponadto angażował się na rzecz kulturalnego i politycznego porozumienia między Polską a Niemcami.

Z inspiracji brücknerowskiej

A jak ma wyglądać dzisiejsza koncepcja badań poświęconych Polsce dawnej i współczesnej? Jaka rola przypadnie w niej odniesieniom do brücknerowskiej biografii i jego dorobku? Do Brücknera odnosimy się przede wszystkim w naszym nastawieniu na współpracę międzydyscyplinarną, bo to ono właśnie uosabia naszą ambicję prowadzenia ponadgranicznych badań polonoznawczych. Przymiotnik "ponadgraniczny" odnosi się przy tym do granic politycznych, przesuwanych wielokrotnie w historii Polski, granic językowych oraz granic między poszczególnymi dyscyplinami wiedzy. Aleksander Brückner - uczony uniwersalny - inspiruje nas przy tym do badań polonoznawczych, które, opierając się na historii i slawistyce jako dziedzinach podstawowych, dążą do możliwie obszernego oglądu swojego przedmiotu w świetle badań humanistycznych oraz z zakresu nauk społecznych.

Inaczej niż za czasów Brücknera taki program badawczy nie jest już sprawą jednej jedynej osoby, lecz opiera się na intensywnej komunikacji między wieloma badaczami i badaczkami różnych specjalizacji.