Dziedziny badań
Polskość pluralna - języki, społeczeństwa i kultury
Konfiguracje i rekonfiguracje w ramach wspólnoty i społeczeństwa
Polska w swoich europejskich i międzynarodowych powiązaniach
Polskość pluralna - języki, społeczeństwa i kultury
Punktem wyjścia tej dziedziny badań jest pytanie o to, czym, kiedy i gdzie jest i była Polska oraz czym jest i była polskość. Naszym zamiarem jest myślenie o Polsce w liczbie mnogiej. Dlatego nie mówimy o jednej Polsce i jednym języku polskim, lecz zajmujemy się przede wszystkim konstelacjami, w których negocjowana jest i była polskość we wszystkich swoich przejawach. Poza granicami Polski polskość może wyrażać się na przykład w różnych formach emigracji.
Polskość może być także rozumiana jako przedmiot debaty prowadzonej w pewnych historycznych granicach Polski między różnymi grupami społecznymi, religijnymi i etnicznymi. Dotyczy to na przykład debaty dotyczącej różnych konkurujących wyobrażeń na temat prawa we wczesnych czasach nowożytnych i w XIX wieku.
Z owych założeń wynikają następujące podstawowe tematy badań, które są ze sobą połączone:
- różnorodność etniczno-religijna
- wielojęzyczność i kontakty językowe
- pluralizm prawa i konkurujące systemy prawne.
Założenie, aby myśleć o Polsce w liczbie mnogiej, domaga się także zastosowania pluralizmu metodycznego. Naszą dewizą będzie zatem integrowanie różnych koncepcji metodologicznych wypracowanych w ramach poszczególnych dyscyplin naukowych zajmujących się Polską oraz prowadzenie wspólnych badań na wyżej określone tematy w ramach współpracy międzydyscyplinarnej.
Konfiguracje i rekonfiguracje w ramach wspólnoty i społeczeństwa
Przestrzenie geograficzne i polityczne, w których przez ponad tysiąc lat rozgrywała się polska historia, zmieniały się wielokrotnie. W średniowieczu i we wczesnych czasach nowożytnych Polska przeżywała fazy wzmożonej ekspansji państwowo-mocarstwowej, w rezultacie której zjednoczone państwo polsko-litewskie ze swoimi litewskimi, białoruskimi i ukraińskimi komponentami, było nawet przez jakiś czas największym pod względem obszaru państwem Europy. Natomiast pod koniec XVIII wieku Polska przestała istnieć jako suwerenne państwo. Ten stan rzeczy trwał ok. 100 lat. Do lat 80tych XX wieku suwerenność Polski o granicach zmienionych w wyniku pierwszej i drugiej wojny światowej była niepewna.
Dlatego polskiej historii nie da się opowiedzieć jako prostej historii narodowej, która rozgrywała się wewnątrz mniej lub bardziej stabilnych granic. Historia Polski była przecież zawsze też historią niepolskich wspólnot językowych lub etnicznych, które niezależnie od swojego charakteru były także integraną częścią tego państwa. W ramach "Konfiguracji i rekonfiguracji" poszukujemy interdyscyplinarnie odpowiedzi na pytanie, co w każdym poszczególnym przypadku było lub jest elementem konstytuującym polskie społeczeństwo. W jaki sposób konfiguruje się ono ciągle od nowa w następstwie przełomów politycznych, zmian granic i migracji?
Czy powstały mniejsze, alternatywne rozwiązania natury społecznej, politycznej, ekonomicznej, religijnej i językowej? Jakie to rozwiązania? Ważnym polem badań dotyczących tych tematów są wspólnoty lokalne i regionalne, na których przykładzie da się dokładnie zrozumieć rekonfiguracje ludności, struktury socjalnej, kultury i języka. To podejście różni się w decydujący sposób od analizy systemów społecznych lub też opisu poszczególnych wspólnot etnicznych. Interesują nas zmieniające się przestrzenie, konteksty i orientacje polskiej historii i kultury postrzegane z perspektywy interakcji społecznej, przede wszystkim zaś różne formy uwspólnotowienia i uspołecznienia.
Ważną rolę w tym kontekście odgrywa refleksja na temat różnych wiodących kategorii narracyjnych, takich jak klasa, gender, religia i narodowość oraz pragnienie zintegrowania ich ze sobą.
Polska w swoich europejskich i międzynarodowych powiązaniach
Dawne i aktualne położenie Polski w centrum Europy oraz takie zjawiska jak migracja i globalizacja ekonomiczno-komunikacyjna stawiają naukę przed nowymi wyzwaniami. Powstaje konieczność rozszerzenia istniejących już od dawna bilateralnych badań na temat stosunków polsko-niemieckich o kwestie różnorodnych, teraźniejszych i historycznych, europejskich i międzynarodowych powiązań tego kraju.
W Polsce wzrok kieruje się z oczywistych powodów w stronę "Zachodu". Badania naukowe dotyczące powiązań polsko-rosyjskich są natomiast utrudnione z powodu konfliktów historycznych oraz aktualnych napiętych stosunków politycznych. Celem Centrum im. Aleksandra Brücknera jest umieszczenie kwestii stosunków polsko-niemieckich względnie polsko-rosyjskich w kontekście nadrzędnych pytań badawczych i zajmowanie się nimi w międzynarodowo obsadzonych grupach badaczy. W jaki sposób na przykład można analizować zjawisko przymusowych migracji i nowego osadnictwa po drugiej wojnie światowej w europejskim porównaniu?